Coś podobnego nigdy się nie zdarzyło. Po raz pierwszy w historii współczesnej ekonomii, trzy kryzysy o dużym zasięgu – finansowy, energetyczny i żywnościowy – zbiegają się w czasie, wpływają na siebie, łączą. Każdy z nich z osobna oddziałuje na pozostałe, pogłębiając w ten sposób zniszczenie istniejącej gospodarki. Niezależnie od tego, jaki wysiłek wkładają władze w minimalizowanie znaczenia obecnej chwili, prawda jest taka, że znajdujemy się w obliczu ekonomicznego tąpnięcia o niespotykanej dotąd skali. Jego efekty społeczne dopiero zaczynają być odczuwalne, ale z całą siłą eksplodują w nadchodzących miesiącach. {...].
Jak można było się tego obawiać, kryzys finansowy się zaostrza. Do porażek prestiżowych banków północnoamerykańskich takich jak Bear Stearns, Merrill Lynch i gigantycznej Citigroup, dołączyła ostatnio katastrofa Lehman Brothers, czwartego co do wielkości banku inwestycyjnego, który 9 czerwca ogłosił utratę 1,7 mld euro. Ten jego pierwszy po wejściu na giełdę w 1994 r. deficyt, wywołał trzęsienie ziemi w i tak już mocno doświadczonej finansowej Ameryce. [...].
Codziennie dobiegają do nas informacje o nowych plajtach banków. Dotychczas najbardziej dotknięte placówki przyznały się do utraty prawie 250 mld euro. A Międzynarodowy Fundusz Walutowy ocenia, że aby wyjść z katastrofy, system potrzebowałby 610 mld euro (tj. równowartość podwójnego budżetu narodowego Francji! [...].
Banki nie pożyczają już pieniędzy. Nikt nie ufa w kondycję finansową swoich konkurentów. Pomimo masowych zastrzyków płynnych środków dokonanych przez wielkie banki centralne, nigdy nie widziano takiej posuchy pieniądza na rynkach {...]
Ze sfery finansów kryzys przeniósł się na resztę ekonomii. Nagle gospodarki krajów rozwiniętych uległy schłodzeniu. Europa (a zwłaszcza Hiszpania) znajduje się w fazie wyhamowania a Stany Zjednoczone na progu recesji.
Powagę sytuacji najlepiej widać w sektorze nieruchomości. W pierwszym kwartale 2008 sprzedaż w Hiszpanii spadła o 29%! – prawie dwa miliony mieszkań i domów nie może znaleźć nabywcy. Ceny ziemi lecą na łeb na szyję. A wzrost odsetek hipotecznych i obawy przed recesją wepchnęły cały sektor w śmiertelną spiralę, która już przyniosła drastyczne skutki dla wielkiego przemysłu budow- lanego. Wszystkie firmy z tej branży znajdują się w oku cyklonu i patrzą bezczynnie na niszczenie dziesiątek tysięcy miejsc pracy.
Z kryzysu finansowego przeszliśmy do kryzysu społecznego. Powracają praktyki autorytarne. Parlament Europejski przyjął 18 czerwca niesławną, wymierzoną w imigrantów „dyrektywę powrotu”, a władze hiszpańskie ogłosiły chęć pozbycia się z kraju miliona zagranicznych pracowników...
Pośród całej tej atmosfery strachu doszło do trzeciego szoku – naftowego z ceną ok. 140 dolarów za baryłkę. Nieracjonalna podwyżka (dziesięć lat temu, w 1998, baryłka kosztowała poniżej 10 dolarów...) spowodowana była nie tyle wzrostem popytu, lecz przede wszystkim działaniem spekulantów, którzy stawiają na ciągłą zwyżkę cen paliwa kopalnego, którego zasoby są na wyczerpaniu. Tak jak inwestorzy uciekający z bańki nieruchomości, którzy przenieśli stamtąd kolosalne masy pieniędzy mając nadzieję na ropę po 200 dolarów za baryłkę. To nic innego jak finansjeryzacja ropy naftowej [...]
Gdyby tego było mało, zaostrzeniu uległ także kryzys żywnościowy, przypominając nam, że głód cały czas zagląda w oczy prawie miliardowi ludzi. W czterdziestu krajach braki żywności wywołały rozruchy i ludowe rewolty. Na szczycie FAO 5 czerwca w Rzymie poświęconym bezpieczeństwu żywnościowemu nie udało się osiągnąć porozumienia w kwestii zmian w światowej produkcji żywności. Również i w tym przypadku uciekający z finansowej katastrofy spekulanci ponoszą część winy, licząc na wysokie ceny zbóż przy okazji przyszłych zbiorów. Tym samym finansjeryzacji ulega nawet rolnictwo.
Takie jest godne pożałowania saldo jakie przynosi nam ćwierć wieku neoliberalizmu: trzy połączone ze sobą, śmiertelne kryzysy. Nadchodzi czas, żeby obywatele powiedzieli w końcu: „Basta!”.
tłum. Maciej Wiśniewski
Obszerne fragmenty komentarza zamieszczonego w sierpniowym numerze polskiej wersji miesięcznika „Le Monde diplomatique”, całość pod adresem http://www.monde-diplomatique.pl/index.php?id=4